Η Βαρβάρα Κοντοσάκου, διαιτολόγος διατροφολόγος, μας εισάγει στον κόσμο της παιδικής παχυσαρκίας, των παραγόντων που την ευνοούν, την περίοδο επικινδυνότητας αλλά και των ασθενειών που μπορεί να προκαλέσει.
Η αύξηση του ποσοστού παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που έχει λάβει τεράστια έκταση. Η Ελλάδα, μια χώρα με μικρό πληθυσμό και με την καλύτερη διατροφή σε παγκόσμια επίπεδα, δυστυχώς, βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα παχυσαρκίας παγκοσμίως (σύμφωνα με την ευρωπαϊκή στατιστική το 25% είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα).
Παράγοντες που ευνοούν την παιδική παχυσαρκία
Παχύσαρκοι γονείς – Κληρονομικότητα
Λανθασμένες διατροφικές συνήθειες γονέων
Λανθασμένα πρότυπα: Η στοργή στο παιδί δεν είναι η δοτικότητά μας σε υπερβολική λήψη φαγητού, ούτε η πεποίθησή μας ότι ένα παιδί πρέπει να είναι παχουλό για να είναι υγιές.
Ελλιπής ενημέρωση και εκπαίδευση σε θέματα υγείας και διατροφής.
Σύγχρονος τρόπος ζωής – έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και σωματικής άσκησης.
Χρήση του φαγητού ως τιμωρία ή επιβράβευση.
Αύξηση κατανάλωσης έτοιμου φαγητού.
Αύξηση κατανάλωσης τροφών εμπορίου και γλυκών.
Παράλειψη γευμάτων.
Ανεπαρκής έλεγχος από τους γονείς.
Έλλειψη επαρκούς ύπνου που αυξάνει την τάση για κοιλιακή παχυσαρκία και μείωση μεταβολισμού.
Περίοδοι επικινδυνότητας για την αύξηση του φαινομένου της παιδικής παχυσαρκίας
Παιδική παχυσαρκία: Ποιοι παράγοντες την ευνοούν;Οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας πριν από τη σύλληψη, αλλά και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επηρεάζουν το βάρος του νεογνού. Το αυξημένο βάρος του νεογέννητου (πάνω από 4,5 κιλά) προδιαθέτει για εκδήλωση παχυσαρκίας στο μέλλον.
Στην ηλικία των 6-7 χρόνων, προκύπτει απότομη αύξηση των λιποκυττάρων.
Στην περίοδο της εφηβείας, οι ορμονικές μεταβολές συμβάλλουν στην αύξηση των λιποκυττάρων και στην ανακατανομή του λίπους.
Η παιδική παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει πολλές ασθένειες όπως:
Σακχαρώδη διαβήτη
Υψηλή χοληστερόλη και αρτηριακή πίεση
Άσθμα και αναπνευστικά προβλήματα
Διαταραχές ύπνου
Πρόωρη εφηβεία και έμμηνος ρύση
Χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη
Συμπεριφορικά και μαθησιακά προβλήματα
Η διατρoφή του παιδιού πρέπει να είναι σύµφωνη µε το πνεύµα των διατροφικών συστάσεων και να διέπεται από τις έννοιες της ποικιλίας και του µέτρου. Συνεπώς, απόλυτα προγράµµατα, άκαµπτοι κανόνες και απόλυτα «µη» και «απαγορεύεται» δεν πρέπει να υπάρχουν…
Επιδιώκουµε να τρώµε όσο γίνεται συχνότερα όλοι µαζί σαν οικογένεια και το φαγητό να τρώγεται σε ευχάριστη ατµόσφαιρα. Αν η ώρα του φαγητού είναι µία δυσάρεστη εµπειρία, µε παρατηρήσεις και διαπληκτισµούς, τότε το παιδί θα «µάθει» να τρώει µε µεγάλη ταχύτητα, ώστε να φεύγει από το τραπέζι όσο γίνεται γρηγορότερα.
Αποφεύγουµε την γευστική µονοτονία, φρovτίζoντας να υπάρχει πoικιλία γεύσεων από γεύµα σε γεύµα και διαφορετικές τροφές από µέρα σε µέρα.
Δεν φτιάχνουµε στο παιδί ιδιαίτερα φαγητά, ξεχωριστά από αυτά που τρώει η υπόλοιπη οικογένεια.
Έχουµε πάντα υγιεινές επιλογές τροφών στο σπίτι. Έτσι, κατευθύνουµε το παιδί να επιλέγει ανάµεσα σε συγκεκριµένες κατάλλnλες τροφές, χωρίς να του καλλιεργείται η αίσθηση ότι του επιβάλλουµε τις δικές µας προτιµήσεις ή απόψεις.
Εκπαιδεύουµε το παιδί να τρώει αργά, χωρίς να κάνει αγώνα ταχύτητας, και µόνο σε συγκεκριµένα µέρη του σπιτιού.
Επιµένουµε ιδιαίτερα στο να αποφεύγει την κατανάλωση τροφής βλέποντας τηλεόραση ή ξαπλωµένο στο κρεβάτι και βέβαια κάνουµε κι εµείς το ίδιο.
Ενθαρρύνουµε το παιδί να συµµετέχει στα ψώνια και στην προετοιµασία του φαγητού, βοηθώντας αρχικά στις βασικές εργασίες, όπως πλύσιµο φρούτων και λαχανικών, και επίσης στην ανάµειξη υλικών.
Εξηγούµε στο παιδί τα πλεονεκτήµατα του κολατσιού που παρασκευάζεται στο σπίτι και το προετοιµάζουµε ψυχολογικά, ώστε να µη νιώθει άσχηµα όταν παίρνει µαζί του τροφή από το σπίτι στο σχολείο. Συγχρόνως, όµως, το ενηµερώνουµε και για το ποια τρόφιµα θα ήταν καλό να αποφεύγει και τι να προτιµά, όταν πρόκειται να αγοράσει κάτι από το κυλικείο.
Για να έχει η προσπάθεια του παιδιού διάρκεια, πρέπει να το στηρίζουµε ψυχολογικά, προσφέροντάς του συµπαράσταση, υποστήριξη, αποδοχή, επιβράβευση και ενθάρρυνση.
Μιλάµε στο παιδί για τα προβλήµατα που µπορεί να δηµιουργήσει το αυξηµένο σωµατικό βάρος. Του δίνουµε την ευκαιρία να εκφράσει τις δικές του απόψεις και προσπαθούµε να αντιληφθούµε το πώς αισθάνεται, ώστε να του συµπαρασταθούµε αναλόγως.
Η εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του επηρεάζεται από τα συναισθήµατα που έχουµε εµείς προς αυτό. Δείχνοντάς του ότι το αγαπάµε και το αποδεχόµαστε όποιο κι αν είναι το βάρος του, θα νιώθει σαφώς καλύτερα.
Όλα τα µέλη της οικογένειας πρέπει να προσπαθήσουµε να υιοθετήσουµε έναν υγιεινότερο τρόπο διατροφής κι επίσης να γίνουµε πιο δραστήριοι: λιγότερος χρόνος στην τηλεόραση, περισσότερες σωµατικές δραστηριότητες, συστηµατικό βάδισµα, τακτική άσκηση.
Εάν έχουµε δύο ή περισσότερα παιδιά σε κοντινές ηλικίες, πρέπει να συµβουλευτούµε οπωσδήποτε παιδοψυχολόγο. Η προσπάθεια να βοηθήσουµε το παιδί που έχει πρόβληµα µπορεί να κάνει το άλλο να νιώθει παραµεληµένο και να του δηµιουργήσει δυσάρεστες ψυχολογικές καταστάσεις, πυροδοτώντας απρόβλεπτες αντιδράσεις.
Προτρέπουµε το παιδί να τρώει από όλα και από λίγο, δηλαδή ποικιλία τροφών σε µικρές ποσότητες.
Παρακινούµε το παιδί να τρώει περισσότερες σαλάτες και φρούτα, να τρώει όσπρια, να προτιµάει το νερό από τους χυµούς και τα αναψυκτικά, να διαβάζει τις ετικέτες των τροφίµων, να επιλέγει τροφές µε λιγότερα λιπαρά και ζάχαρη και να προτιµάει πάντα το σπιτικό φαγητό αντί για το έτοιµο.
Σπιτικό φαγητό και σαλάτα λαχανικών πρέπει να υπάρχουν καθηµερινά στο τραπέζι, ενώ η λύση της παραγγελίας έτοιµου φαγητού ή προκατασκευασµένων πιάτων πρέπει να περιορίζεται σε ελάχιστες ειδικές µέρες και µόνο όταν δεν µπορεί να γίνει αλλιώς.
Δεν στερούµε από το παιδί ολοκληρωτικά τα αγαπηµένα του φαγητά, αλλά προσπαθούµε να τα µαγειρέψουµε πιο υγιεινά. Εάν λατρεύει κάποιες τροφές, όπως τις πίτσες, σουβλάκι ή γλυκά, τις φτιάχνουµε περιστασιακά στο σπίτι, χρησιµοποιώντας αγνότερα υλικά.
Οι µερίδες φαγητού του παιδιού πρέπει να είναι αναλογικά µικρότερες από αυτές των ενηλίκων, αλλά το πιάτο να µη δείχνει άδειο! Αυτό σηµαίνει ότι για το παιδί πρέπει είτε να χρησιµοποιούµε µικρότερου µεγέθους πιάτο είτε ένα κανονικό πιάτο σερβιρισµένο και διακοσµηµένο έτσι ώστε να φαίνεται γεµάτο.
Προγραµµατίζουµε σε συγκεκριµένες ώρες της µέρας την κατανάλωση ενδιαµέσων, έτσι ώστε αυτά να µην του «κόβουν» την όρεξη για τα κυρίως γεύµατα.
Προσέχουµε ιδιαίτερα την κατανάλωση υγρών. Το παιδί πρέπει να πίνει αρκετό νερό και να µην το αντικαθιστά µε χυµούς, αναψυκτικά ή άλλα υγρά.
Ελέγχουµε εάν το παιδί έχει µια ισορροπηµένη διατροφή και έξω από το σπίτι.
Στις περιπτώσεις που υπάρχει ένδειξη παχυσαρκίας, η διατροφή πρέπει να είναι θρεπτικά άρτια και να σχεδιάζεται από εξειδικευµένο διαιτολόγο με άμεση συνεργασία με τον παιδίατρο ή τον παιδοψυχολόγο. Επειδή, όµως, η κάλυψη των θρεπτικών αναγκών είναι καθοριστικής σηµασίας για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού, συστήνεται ο σωστότερος σχεδιασµός των γευµάτων και οι ποιοτικότερες επιλογές τροφών βάσει των κανόνων της υγιεινής διατροφής και, αντί για την ελάττωση των ποσοτήτων του φαγητού, την αύξηση των σωµατικών δραστηριοτήτων.
Μην υποβάλετε ποτέ ένα παχύσαρκο παιδί σε αυτοσχέδια δίαιτα και µην κάνετε απότοµες ή ακραίες αλλαγές στη διατροφή ή τον τρόπο ζωής του.
Το παχύσαρκο παιδί χρειάζεται ιδιαίτερη διαιτολογική παρακολούθηση και ψυχολογική υποστήριξη. Μικρές αλλαγές προς την κατεύθυνση της υγιεινότερης διατροφής και της συστηµατικής άσκησης µπορεί να κάνουν µία µεγάλη διαφορά, αρκεί να είναι µόνιµες και να υποστηριχτούν ως τρόπος ζωής από όλη την οικογένεια.
Το παιδί δεν είναι απαραίτητο να χάσει βάρος, αλλά να διατηρούμε το βάρος του σταθερό ενώ αυξάνεται το ύψος του έτσι ώστε να αλλάζει το σώμα του και να μειώνεται το ποσοστό του λίπους.
Και μην ξεχνάμε οι γονείς είναι το κυριότερο πρότυπο και παράδειγμα του παιδιού. Για αυτό προσέχετε τις συνήθειές σας γιατί γίνονται ο τρόπος ζωής του παιδιού σας…